20 marca 2025 r. w Katowicach odbył się panel dyskusyjny dotyczący aktualnej i prognozowanej kondycji branży międzynarodowego transportu drogowego. W wydarzeniu wzięli udział rzecznik prasowa ZMPD, dyrektor Departamentu Władz Statutowych, Strategii i Komunikacji ZMPD Anna Brzezińska oraz prezes Polskiego Związku Przemysłu Motoryzacyjnego Jakub Faryś. Panel prowadził prezes Daimler Truck Polska Przemysław Rajewski.

Dane nie kłamią

Według danych Polskiego Instytutu Ekonomicznego, sektor transportowy w Polsce odpowiada za 6 proc. krajowego PKB i około 20 proc. pracy przewozowej w Unii Europejskiej. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2024 r. praca przewozowa polskich firm transportowych spadła o 4,2% rok do roku. W tym samym okresie w Unii Europejskiej transportem drogowym przewieziono blisko 6,4 mld ton ładunków. To o 3% mniej niż w analogicznym okresie 2023 r.

Pod względem wolumenu w UE na pierwszym miejscu jest rynek niemiecki, odpowiedzialny za 1,351 mld ton. Drugie miejsce zajął rynek hiszpański (810,4 mln ton), trzecie – Francja (764,2 mln ton), czwarte – Polska (721,5 mln ton). 

Bolączki nękające transport

Dyrektor Departamentu Władz Statutowych, Strategii i Komunikacji ZMPD Anna Brzezińska przedstawiła najważniejsze bolączki dotykające sektor transportu drogowego, wśród których wymieniła m.in. niskie stawki za fracht, rosnące koszty osobowe, rosnące koszty utrzymania pojazdów (m.in. paliwa, części zamiennych i ubezpieczeń) a także dużą liczbę pośredników na transportowym rynku.

Podkreśliła bardzo ważną kwestię dotyczącą konsekwencji umowy UE-Ukraina, na podstawie której firmy transportowe z Ukrainy nie muszą posiadać zezwoleń na przewozy do UE. –  Po rosyjskiej inwazji i wybuchu wojny Unia Europejska na mocy umowy liberalizacyjnej podpisanej z Ukrainą umożliwiła ukraińskim przewoźnikom otwarty dostęp do wspólnego, unijnego rynku. Problemem jest jednak fakt, że nasi wschodni sąsiedzi działają na nim z dużą przewagą konkurencyjną – ich koszty są kilkukrotnie niższe, przez co są tańsi, a przepisy wspólnotowe UE ich nie dotyczą – przypomniała Anna Brzezińska. 

Opłaty drogowe nie przestają rosnąć

Kolejną barierą dla firm transportowych są rosnące opłaty drogowe. – Poza przewoźnikami już mało kto pamięta o tym, że w grudniu 2023 r. myto w Niemczech wzrosło o ponad 80%. Mniejsze, ale wyraźne skoki opłat miały miejsce także w Czechach, Austrii oraz na Węgrzech – powiedziała Anna Brzezińska, dodając do całego zestawu problemów, który spadł na polski międzynarodowy transport drogowy, także obowiązkową wymianę tachografów, które – mimo wcześniejszych zapowiedzi – nie zostały objęte państwową refundacją. 

– Nasza branża została negatywnie zaskoczona długością i głębokością silnego spowolnienia, które w transporcie drogowym trwa mniej więcej od połowy 2023 roku. Firmy transportowe dostosowują się do nowych warunków poprzez m.in. ograniczanie floty, ale także podnoszenie efektywności, inwestowanie w nowe technologie. W dłuższym okresie musi przecież wrócić wzrost i jako-taka zyskowność biznesu transportowego. Pytanie tylko, ile z naszych firm doczeka tego momentu – powiedziała Anna Brzezińska.

Kiedy nastąpi poprawa

– Pytanie, które wszyscy sobie obecnie zadajemy, to kiedy nastąpi poprawa. Wiele wskazuje na to, że ożywienie gospodarcze przybierze kształt litery U. Pocieszające jest to, że prawdopodobnie jesteśmy u podstawy tej formacji, a każda lepsza od prognoz informacja może spowodować impuls do wzrostu. To, co budzi nadzieję to fakt, że polskie firmy z sektora transportu drogowego wciąż są liderem europejskiego rynku. Przypomnę tylko, że w 2004 r., gdy Polska wchodziła do UE, nasze firmy realizowały 5 proc. europejskiej pracy przewozowej. Dziś wciąż utrzymują się na poziomie 20 proc. – dodała przedstawicielka ZMPD, która zwróciła uwagę na to, że polskie firmy międzynarodowego transportu drogowego od lat narzekają na brak rąk do pracy w zawodzie kierowcy. Brak kierowców szacowany jest w Polsce obecnie na 100-200 tys. pracowników. Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego (IRU) szacuje, że do 2028 r. w UE zabraknie ich ponad 745 tys. W Europie nieobsadzonych jest ok. 12% stanowisk kierowców ciężarówek. W polskich firmach przewozowych wśród kierowców z krajów trzecich dominują Ukraińcy i Białorusini, choć po ataku Rosji liczba tych pierwszych wyraźnie spadła, co doprowadziło do spadku całkowitej liczby kierowców z krajów trzecich. Na koniec 2024 r. kierowców spoza UE było o ponad 6 proc. mniej niż na koniec pierwszego roku wojny z Rosją. Ten spadek byłby dużo większy gdyby nie to, że przedsiębiorcy zaczęli na większą skalę zatrudniać m.in. Mołdawian, Białorusinów czy też obywateli Kazachstanu. 

Anna Brzezińska zwróciła uwagę na fakt, że średnia wieku polskiego kierowcy to ok. 50 lat, a młodzież nie garnie się do tego zawodu, przede wszystkim z powodu wysokiego kosztu profesjonalnego prawa jazdy. Przypomniała jednocześnie, że ZMPD wraz z Daimler Truck Polska od kilku lat intensywnie promuje zawód kierowcy w szkołach branżowych I stopnia, dzięki czemu wielu uczniów skończyło naukę i zasiliło szeregi firm transportowych. Kampania ”ACTROS TEAM Ruszamy do szkół” już przynosi swoje wymierne osiągnięcia. 

Czekamy na sygnał

Rynek przewozów z niecierpliwością wypatruje pierwszych jaskółek poprawy. Gdzie można szukać pozytywnych informacji? W opinii Anny Brzezińskiej może nią być zbliżający się koniec wojny w Ukrainie, lub przynajmniej zawieszenie broni. Odrębną kwestią jest to, na jakich odbędzie się to zasadach. Faktem jest, że przynajmniej zawieszenie broni będzie implikowało dla branży przewozów drogowych ważne kwestie, m.in. związane z pośrednim-usługowym uczestnictwie firm transportowych w odbudowie Ukrainy. Koniec wojny może mieć też konkretne skutki dla umowy UE-Ukraina, która obowiązuje do czerwca 2025 r. z możliwością automatycznego przedłużenia.

Ważnym, choć nie bezpośrednim czynnikiem mającym wpływ na sytuację w branży transportowej, są inflacja i stopy procentowe. Ich spadek spowoduje wzrost konsumpcji, a to z kolei przełoży się na większe ożywienie w przewozach. Na razie jednak nie widać jeszcze pozytywnych sygnałów zwiększenia popytu w Europie. W III kw. 2024 r. produkcja przemysłowa spadła o 0,8% rok do roku i 0,3% kwartalnie.

Deregulacja może pomóc branży

Dużą szansę na wzięcie głębszego oddechu Anna Brzezińska widzi również w zapowiedzianej deregulacji. Przypomniała, że ZMPD błyskawicznie przedstawiło propozycje, które bez konieczności zmian ustawowych mogłyby pomóc branży. Wśród nich wymieniła m.in. przyspieszenie procedur administracyjnych i postępowań sądowych, skrócenie czasu kontroli drogowych i granicznych, zwłaszcza realizowanych w trakcie przekraczania zewnętrznej granicy UE, możliwości odliczenia podatku VAT od niezapłaconych zobowiązań, a także przegląd unijnych regulacji związanych z ograniczaniem emisji CO2. Generalnym postulatem Zrzeszenia jest stworzenie przyjaznego klimatu do prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. 

Podsumowując dyskusję, Anna Brzezińska stwierdziła, że przewoźnicy są w blokach startowych, czekając na pozytywne sygnały, które zwiastowałyby początek kolejnego cyklu koniunktury. Ci, którzy przetrwają, będą gotowi na nowe wyzwania.

Panel dyskusyjny odbył się w ramach gali Dealer i Serwis Roku 2025 Mercedes-Benz Trucks.

Opr. ZMPD/DWSK/PG