Dramatycznie krótki okres przejściowy między wygaszeniem jednego systemu poboru opłat a wprowadzeniem drugiego, brak urządzeń OBU, konieczność ponoszenia dodatkowych opłat oraz brak alternatywy dla korzystania z mobilnej aplikacji – to zdaniem mówiącego jednym głosem środowiska transportowego największe grzechy systemu poboru opłat drogowych e-TOLL, który od 1 lipca 2021r. ma zastąpić funkcjonujący do tej pory system viaTOLL. Przewoźnicy wyciągnęli te mało budujące wnioski ze spotkania online, które zostało zorganizowane 8 kwietnia 2021r. przez Krajową Administrację Skarbową. 

 

Gospodarz spotkania, szef KAS Małgorzata Rzeczkowska po powitaniu gości oddała głos dyrektorowi Departamentu Poboru Opłat Drogowych Tomaszowi Praratowi oraz głównemu specjaliście w tym departamencie Tomaszowi Kęsickiemu, którzy w szczegółowy sposób zaprezentowali zarówno sam system (w tym m.in. najważniejsze zmiany w porównaniu z systemem viaTOLL, poszczególne moduły systemu i sposób rejestracji), jak i aktualne działania związane z testami systemu, a także stan przygotowań uruchomienia Miejsc Obsługi Klienta.

W dyskusji po prezentacji dużo miejsca poświęcono kwestii okresu przejściowego. – Po wysłuchaniu prezentacji i stanu przygotowań do wprowadzenia nowego systemu utwierdziłem się w przekonaniu, że do momentu wdrożenia w pełni sprawnego systemu nie należy pobierać opłat od przewoźników za przejazdy płatnymi drogami – powiedział prezes ZMPD Jan Buczek. – Pół roku na testy to minimum, tymczasem Państwo informujecie nas dziś, że będziemy mieli na to trzy tygodnie. To nierealny termin – dodał prezes ZMPD. Przewoźnik musi mieć pewność, że system funkcjonuje prawidłowo, a wszelkie problemy z nim związane nie mogą obarczać przedsiębiorcy. Przypomniał, że nie przez przypadek Niemcy testowali nowy system przez dwa lata. 

Kolejną kwestią jest brak urządzeń OBU. Przewoźnicy podkreślali, że nikt nie jest w stanie wyprodukować ich w wystarczającej liczbie w tak krótkim czasie, jaki pozostał do wprowadzenia nowego systemu. Prezes ZMPD podkreślił, że to operator ma zapewnić przewoźnikom odpowiednie narzędzie, za pomocą którego będzie możliwy proces pobierania opłat. 

Prezesa ZMPD poparł prezes TLP Maciej Wroński. – Dopóki nie będziemy mieli dostępu do alternatywnych form płatności poza aplikacją mobilną, należy zawiesić pobór opłat – powiedział. Przypomniał, że przedstawiciele administracji zapewniali o możliwości wyboru. – Okazuje się, że aplikacja mobilna jest jedynym dziś bezkosztowym sposobem wnoszenia opłat drogowych. Każda inna opcja – czy to płatność za pomocą kart paliwowych czy urządzeń OBU – niesie ze sobą dodatkowe wydatki. Poza tym wygląda na to, że poza aplikacją inne formy płatności nie będą w zakładanych terminach dostępne – powiedział prezes TLP przypominając, że już nie mówi się o „dostawie” OBU, lecz o „operatorach” OBU. – Mamy się z nimi jakoś dogadać i zapłacić. Nie wiem, czy jest to zgodne z ustawodawstwem unijnym, bo to kolejne koszty wrzucone na barki uczestników systemu – powiedział prezes TLP.

Dyrektor Departamentu Transportu ZMPD Piotr Mikiel przypomniał, że to kolejne spotkanie, podczas którego transportowcy zwracają uwagę na bardzo słabe przygotowanie całego procesu przejścia z jednego systemu na drugi. – Po raz kolejny powtórzę: nowy system jest mocno niedopracowany i nie ma szans na to, by w tej formie wszedł w życie 1 lipca. Co więcej – mamy poważne wątpliwości, czy założenia, jakie zostały przyjęte do jego wdrożenia są zgodne z przepisami prawa unijnego – powiedział dyr. Piotr Mikiel. Jego zdaniem konieczna jest nowelizacja ustawy, ale skoro – zgodnie z założeniami – w drugiej połowie maja ma się rozpocząć proces rejestracji do nowego systemu, nie da się do tego czasu przeprowadzić nowelizacji ustawy. 

Dyr. Piotr Mikiel podkreślił, że to fizycznie niemożliwe, by wyposażyć 250 tys. ciężarówek w transporcie międzynarodowym w urządzenie OBU, którego nadal nie ma. A przecież to tylko część transportu drogowego – dochodzą przecież przejazdy krajowych przewoźników, a także przejazdy przez Polskę ciężarówek zagranicznych firm transportowych. – Chcemy obligatoryjności, a nie tylko możliwości – jak jest dziś zapisane w przepisach – zapewnienia przez ministra finansów urządzeń OBU – dodał dyrektor Departamentu Transportu ZMPD. 

Reprezentujący Polską Unię Transportu Mariusz Derdziak stwierdził, że sam proces wymiany urządzeń – ze względu na fakt, że pojazdy muszą zjechać niemal z całej Europy – potrwa dwa-trzy miesiące. Wyliczył, że zdolności produkcyjne OBU, których jeszcze fizycznie nie ma, to maksymalnie 200 sztuk dziennie, czyli ok. 6 tys. urządzeń miesięcznie. Tymczasem potrzeba ich 600 tys. Dodał także, że producent nie jest w stanie rozpocząć produkcji przez uruchomieniem systemu. Szczegółowo przedstawił też działania, jakie będzie musiał wykonać kierowca, by móc w czasie jazdy włączać i wyłączać OBU. Kierowca nie dość, że będzie musiał mieć komputer w kabinie i podejmować konkretne działania związane z poborem opłat, to musi mieć profil zaufany lub kontaktować się z pracownikiem firmy. Poza tym każde urządzenie musi przejść proces certyfikacji w każdym kraju, w którym pojawi się ciężarówka. Każdy kraj musi się zgodzić na to, by urządzenie funkcjonowało w Polsce na zasadach ustalonych przez polską administrację. Przypomniał także o dużych kosztach, jakie czekają przewoźników, którzy będą korzystać z aplikacji mobilnej, a wynikających z transmisji danych – przykładowo faktura ze Szwajcarii to każdorazowo minimum 5 tys. zł. Może być tak, że opłaty drogowe będą tylko promilem kosztów wynikających z korzystania z sieci GSM. – System jest kompletnie niegotowy. Jego wprowadzenie w takim kształcie doprowadzi do zablokowania ruchu na autostradach. Proszę to wszystko jeszcze raz przemyśleć – apelował Mariusz Derdziak do przedstawicieli kierownictwa Departamentu Poboru Opłat Drogowych.

Andrzej Olechnicki poruszył temat indeksacji opłat drogowych o wskaźnik inflacji co spowoduje, że de facto co roku opłaty te będą zwiększane. To może być kolejny przepis, który okaże się niezgodny z prawem UE. 

– Tak się kończy brak konsultacji z przewoźnikami – powiedział Piotr Litwiński, który także zgodził się, że minimalny czas na testowanie nowego systemu powinien wynosić pół roku „po to, żeby zrobić to porządnie”, a przez ten czas przewoźnicy powinni zostać zwolnieni z wnoszenia opłat za przejazd płatnymi drogami.

– Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że nasza administracja kieruje się zasadą: nie będziemy słuchać waszych ekspertów, bo oni nie chcą realizować naszych zamierzeń – skomentował Karol Rychlik. Podkreślił, że to państwo jako inwestor systemu powinno ponieść nakłady i ryzyko jego funkcjonowania. Złe, nie uzgadniane z branżą decyzje nie mogą obarczać przewoźników. 

Dyrektor generalny ZMPD Wiesław Starostka wypunktował to, że przygotowywana ustawa nie została skonsultowana ze środowiskiem. – Ustawa na skalę niespotykaną w całej Europie przerzuca ryzyko i koszty funkcjonowania systemu na przewoźników. Na wcześniejszych spotkaniach mówiliśmy, że nie ma szans na to, by system zafunkcjonował, przynajmniej na początku, bez państwowego OBU. Do tego trzeba wrócić, bo spotkamy się za pół roku i znowu będziemy o tym rozmawiać. To Państwo odpowiadacie za wprowadzenie tego systemu, to Państwo powinniście zadbać o ułożenie wszystkich klocków tak, by do siebie pasowały – powiedział Wiesław Starostka.

Odpowiadając na te zarzuty pełnomocnik ministra finansów do spraw informatyzacji Przemysław Koch odrzucał obawy przewoźników, zwłaszcza te dotyczące niewystarczającej liczby OBU i absorbowania kierowców aplikacją mobilną. Jego zdaniem urządzeń będzie wystarczająca liczba, a aplikacja nie wymaga stałej uwagi ze strony kierowcy.

Z uwagi na kolejne liczne pytania i wątpliwości szef KAS Małgorzata Rzeczkowska zaproponowała organizację kolejnego spotkania, do którego ma dojść już w najbliższy poniedziałek 12 kwietnia. – Spróbujemy znaleźć wyjście z trudnej sytuacji – powiedziała Małgorzata Rzeczkowska, a Przemysław Koch zadeklarował współpracę przy rozwiązywaniu spornych kwestii.

– O ile teraz jesteśmy na mieliźnie, to za chwilę grozi nam roztrzaskane się o skały. To ostatnia chwila, żeby tego uniknąć – powiedział na zakończenie prezes ZMPD Jan Buczek.

Opr. ZMPD/DWSK/PG